Rijswijk voorop in onderzoek warmtetransitie

Rijswijk heeft door de ligging veel mogelijkheden in de ondergrond voor het gebruik van aardwarmte. Het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy (RCSG) doet samen met andere afdelingen in Nederland onderzoek naar aardwarmte en duurzame energie. Vier van die afdelingen vestigen zich binnenkort ook in Rijswijk

Het RCSG bevindt zich op een voormalige lab-locatie van Shell. “Hier staat een boorinstallatie”, vertelt Frank van Bergen, programmamanager bij RCSG, “waarmee Shell onderzoek deed naar het boren van putten voor olie- en gaswinning. Met diezelfde installatie onderzoeken wij nu ondergrondse technologieën voorde warmtetransitie.” RCSG werkt samen met TNO-afdelingen in onder meer Delft en Utrecht. “Vier van deze afdelingen, in totaal 150 mensen, komen nu naar Rijswijk, zodat we nog intensiever kunnen samenwerken.”

Realistische oplossingen

Deze vier afdelingen houden zich bezig met de energietransitie, van duurzame vliegtuigbrandstof tot windenergie en CO2-opslag. De afdeling van Martijn Clarijs, businessconsultant bij TNO, richt zich onder andere op warmte. “Wij kijken naar warmtenetten, warmteoverdracht, vloeistofdynamica: kortom, naar alles wat met de warmtetransitie te maken heeft.” “Wij werkten al samen met Martijns afdeling”, vertelt Van Bergen. “Wij richten ons op onderzoek naar geothermie, zijn afdeling werkt concreet aan een ontwerp voor het warmtenet in Rijswijk.” “Dat doen we niet alleen,” vult Clarijs aan, “maar met lokale partners als warmte- en netwerkbedrijven, ingenieursbureaus en overheden.”

Veel vragen

“Een mooi voorbeeld is project GROW”, gaat Clarijs verder. “We weten dat we moeten overstappen naar duurzame warmtebronnen, maar nog niet precies hoe. Er leven veel vragen. Producenten van aardwarmte willen weten hoeveel vraag er straks is en of het rendabel is om een warmtebron te slaan. De gemeente Rijswijk wil weten welke leidingen nodig zijn, maar ook hoe aardwarmte zich verhoudt tot restwarmte die via WarmtelinQ vanuit de Rotterdamse haven naa rRijswijk wordt vervoerd. Wat is het meest efficiënt? Bewoners vragen zich af wat een aansluiting op het warmtenet gaat kosten, bijvoorbeeld ten opzichte van een warmtepomp. Binnen het project GROW hebben we woningbouwcorporaties en de gemeente heel concreet gevraagd hoeveel warmte zij in de toekomst verwachten af te nemen, rekening houdend met klimaatverandering.

Opslag van warmte is noodzakelijk om een warmtenet betaalbaar te houden

Zo konden we de investeringskosten en operationele kosten van alle onderdelen van het systeem optimaliseren. Met al die informatie hebben we een conceptontwerp gemaakt. Daarbij laten we zien wat de beste volgorde is om de verschillende onderdelen van het systeem aan te leggen en welke mix van aard- en restwarmte het meest betaalbaar is.”

Warmtevisie

Ook de gemeente Rijswijk is partner. “In 2021 hebben we een Transitievisie Warmte opgesteld”, vertelt Matthijs Beke van de gemeente Rijswijk. “Deze visie herzien we iedere vijf jaar op basis van hernieuwde inzichten en innovaties. In die visienota is opgenomen wat de warmteopties zijn per wijk. De uitkomsten van project GROW hebben ons enorm geholpen om die alternatieven onderbouwd in kaart te brengen. GROW helpt ons om optimale beslissingen te nemen en ook om bewoners en bedrijven goed te informeren.”

Onderzoek naar warmteopslag

Een van de uitkomsten van project GROW is dat opslag van warmte nodig is om het warmtenet betaalbaar te houden. “Je kunt het hele jaar door aardwarmte uit de grond halen”, licht Clarijs toe, “maar je hebt niet het hele jaar door evenveel warmte nodig. Door warmte in de zomer op te slaan en in de winter weer te gebruiken, kun je de inzet en kosten evenredig over het jaar verdelen en het hele systeem efficiënter maken.” Daar ligt weer een mooie samenwerking met RCSG. Van Bergen: “Met de putten onder de boortoren die hier staat, testen wij wat de mogelijkheden zijn voor hogetemperatuuropslag van warmte: kan dat werken, wat betekent dat voor de bodemen hoe kun je opslag efficiënt inzetten?”

Kennis delen

Het ontwerp binnen project GROW is gemaakt met de Design Toolkit. “Een openwerkplatform”, legt Clarijs uit, “waarin ketenpartijen samen werken aan het ontwerpen van warmtenetten. Met project GROW hebben we kennis vergaard waarmee de gemeente Rijswijk en warmteleveranciers het warmtenet verder kunnen ontwikkelen. Die kennis is via dat platform ook beschikbaar voor andere partijen, bijvoorbeeld gemeentes. We moeten met elkaar enorm gaan investeren in de warmtetransitie. Onze kennis kan anderen helpen om dat zo efficiënt mogelijk te doen en te laten zien wat de mogelijkheden voor de gemeentes zijn.”

Open innovatielab

Het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy (RCSG) is een open innovatielab dat ondersteund wordt door onder meer Energie Beheer Nederland, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de gemeente Rijswijk en de provincie Zuid-Holland.

Dit artikel is verschenen in de zomereditie van Rijswijk.business #12.

Tekst: Heleen Platschorre | Foto: Ronald Speijer